Người bệnh tiểu đường nên ăn gì và nên kiêng gì?

Theo Cục Quản lý khám, chữa bệnh trực thuộc Bộ Y tế, tiểu đường là nguyên nhân gây tử vong do bệnh tật đứng thứ ba tại nước ta, sau bệnh tim mạch và ung thư. Tuy nhiên, căn bệnh nguy hiểm này hoàn toàn có thể kiểm soát được nhờ chế độ ăn uống cân đối và khoa học. Vậy bệnh tiểu đường nên ăn gì và kiêng gì? Hãy cùng Thực dưỡng Fucoidan tìm hiểu nhé!

1. Người bệnh tiểu đường nên ăn gì?

Chế độ ăn uống chính là “chìa khóa vàng” trong việc kiểm soát bệnh tiểu đường hiệu quả và bền vững. Đối với người tiểu đường hay còn gọi là đái tháo đường – đặc biệt là type 2 – một thực đơn hợp lý không chỉ giúp ổn định đường huyết mà còn ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm đến tim mạch, thận hay mắt. Việc lựa chọn đúng thực phẩm, đảm bảo đủ chất dinh dưỡng nhưng vẫn kiểm soát tốt lượng đường và chất béo nạp vào cơ thể là điều vô cùng cần thiết.

1.1 Nhóm thực phẩm giàu chất xơ và tinh bột

Người tiểu đường không phải kiêng hoàn toàn tinh bột, nhưng cần chọn loại tinh bột hấp thu chậm, giúp đường huyết không tăng đột ngột. Những thực phẩm nên được ưu tiên gồm:

Ngũ cốc nguyên hạt: yến mạch, gạo lứt, bánh mì đen, các loại đậu nguyên vỏ.

Rau củ giàu chất xơ: bí đỏ, cà rốt, rau cải, súp lơ, củ dền, cần tây...

Các loại khoai củ (ăn vừa phải): khoai lang, khoai môn, củ từ. Nên thay thế một phần cơm trắng bằng các loại củ này trong khẩu phần ăn.

Ngoài ra, cách chế biến rất quan trọng. Nên hấp, luộc, nướng thay vì chiên xào nhiều dầu mỡ.

1.2 Nhóm đạm lành mạnh (protein)

Người bệnh tiểu đường cần protein để duy trì cơ bắp, cân bằng dinh dưỡng và hỗ trợ quá trình trao đổi chất. Tuy nhiên, nên ưu tiên các nguồn đạm ít chất béo bão hòa:

Cá (đặc biệt là cá biển giàu omega-3), thịt nạc, thịt gia cầm bỏ da.
Đậu hũ, đậu nành, đậu đen, đậu xanh.
Trứng gà: có thể ăn 2-3 quả/tuần, nên ăn trứng luộc thay vì chiên.

Tỷ lệ đạm trong khẩu phần nên đạt từ 15–20% tổng năng lượng.

1.3 Chất béo tốt (lipid không bão hòa)

Người tiểu đường không cần kiêng hoàn toàn chất béo, mà nên sử dụng chất béo không bão hòa:

Dầu olive, dầu đậu nành, dầu mè, dầu hạt lanh.
Cá béo như cá hồi, cá thu, cá trích – giàu omega-3.
Quả bơ, hạt chia, hạnh nhân, óc chó, hạt lanh – vừa cung cấp chất béo tốt vừa giàu chất xơ.

Hạn chế tổng lượng chất béo ở mức 25–30% tổng năng lượng, đặc biệt nên giảm chất béo từ mỡ động vật.

1.4 Rau xanh và trái cây tươi

Rau xanh giàu chất xơ giúp làm chậm hấp thu đường, kiểm soát đường huyết, giảm cholesterol. Trái cây nên ăn loại có lượng đường vừa phải như: táo, bưởi, cam, dâu tây, lê, thanh long.

Lưu ý: Không nên ăn hoa quả chín ngọt hoặc chế biến thêm đường, sữa, kem. Nên ăn trái cây nguyên quả thay vì ép nước để giữ lại chất xơ.

2. Người bệnh tiểu đường nên kiêng gì?

2.1 Tinh bột trắng và thực phẩm chế biến sẵn

Cơm trắng, bánh mì trắng, miến, bún, bột sắn dây – hấp thu nhanh, làm tăng đường huyết đột ngột.
Các loại củ nướng như khoai nướng, ngô nướng – dễ làm mất cân bằng chỉ số đường huyết.
Ngũ cốc ăn liền, bánh ngọt, kẹo, kem, trà sữa – chứa đường tinh luyện và chất béo bão hòa.

2.2 Chất béo bão hòa và cholesterol cao

Thịt mỡ, da gà, nội tạng động vật.
Thức ăn nhanh, chiên rán nhiều dầu, bơ động vật, kem tươi, dầu dừa.
Các món ăn sử dụng nước sốt nhiều đường và chất béo.

Những thực phẩm này không chỉ gây tăng đường huyết mà còn làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch – một biến chứng phổ biến của người bệnh tiểu đường.

2.3 Trái cây sấy khô và các loại mứt

Trái cây sấy thường chứa lượng đường cao, đã bị cô đặc lại, làm mất kiểm soát lượng glucose nạp vào cơ thể.
Các loại mứt, siro trái cây chứa đường hóa học và chất bảo quản cũng gây hại cho sức khỏe người bệnh.

2.4 Đồ uống có đường và cồn

Nước ngọt có gas, nước ép đóng hộp, sữa có đường, trà đường – là “kẻ thù” của người tiểu đường.
Rượu, bia – ảnh hưởng đến gan, thận và quá trình chuyển hóa insulin.

3. Tỷ lệ dinh dưỡng hợp lý cho người tiểu đường

Theo khuyến cáo của Viện Dinh dưỡng Quốc gia, khẩu phần ăn của người tiểu đường nên đảm bảo:

Gluxit (carb): 50–60% tổng năng lượng – ưu tiên thực phẩm có chỉ số đường huyết thấp. Protein: 15–20% tổng năng lượng, tương đương khoảng 1–1,2g/kg trọng lượng cơ thể/ngày. Lipid (chất béo): khoảng 25% tổng năng lượng, chủ yếu từ chất béo không bão hòa.

Ngoài ra, người bệnh nên:

Ăn đúng giờ, chia nhỏ 5–6 bữa/ngày để tránh hạ hoặc tăng đường huyết đột ngột.
Uống đủ nước lọc, không dùng nước ngọt hoặc nước tăng lực.
Kết hợp chế độ dinh dưỡng với tập thể dục nhẹ nhàng hằng ngày (đi bộ, yoga, thiền…) để tăng hiệu quả kiểm soát đường huyết.

Chế độ ăn uống đóng vai trò cốt lõi trong kiểm soát bệnh tiểu đường. Việc lựa chọn thực phẩm phù hợp, hiểu rõ nên ăn gì và nên kiêng gì không chỉ giúp người bệnh ổn định đường huyết mà còn phòng ngừa biến chứng nguy hiểm về tim mạch, thận, mắt...

Nếu bạn hoặc người thân đang trong quá trình kiểm soát bệnh tiểu đường. Thì nên xây dựng thực đơn ăn khoa học kết hợp các thực phẩm lành mạnh như: gạo lứt, rau củ, đạm thực vật và chất béo tốt. Cùng với lối sống tích cực, giấc ngủ đầy đủ và tinh thần lạc quan, bệnh tiểu đường hoàn toàn có thể kiểm soát hiệu quả.